دستور العمل و طرز تهیه محلول های شیمیایی مادر (استوک)

طرز تهیه محلول ها با توجه به ویژگی و رفتارهای شیمیایی هر یک از آنها با یکدیگر متفاوت است. در این مقاله به دستور العمل تهیه محلول ها می‌پردازیم. از آنجایی که بی نهایت محلول در طبیعت و صنعت وجود دارد، به سراغ روش ساخت و طرز تهیه محلول هایی می‌رویم که می‌دانیم سوال خیلی از کاربران است. اول از همه باید بدانیم محلول چیست؟

محلول چیست

• محلول مخلوطی همگن از یک یا چند ماده حل شده است که در یک حلال، حل شده است!

برای درک بهتر، یک ظرف آجیل را در نظر بگیرید: این ظرف یک مخلوط ناهمگن است؛ چون عناصر آن شامل پسته، گردو، تخمه، فندق و … با هم قاطی نمی‌شوند.

حال یک ظرف آب را در نظر بگیرید: درون این ظرف روغن می‌ریزیم، روغن به روی آب به حالت شناور باقی می‌ماند. به این ترکیب اصطلاحاً “محلول ناهمگن” می‌گویند. اما اگر درون همان ظرف آب را بجای روغن، مثلاً از نمک پر می‌کردیم، محلول بدست آمده محلولی همگن بود، چراکه نمک در آب حل می‌شود. حال گریزی نیز به تعریف حلال ها و حل شونده ها بزنیم و پس از آن با هم طرز تهیه انواع محلول را بررسی کنیم.

• حلال چیست: حلال ماده ای است که بقیه مواد را داخل خودش حل می‌کند؛ مثل یک لیوان چای که نبات را داخل خودش حل کرده و محلولی همگن تولید می‌شود!
• حل شونده: ماده ای است که در حلال حل می‌شود؛ مثل نبات که داخل چای حل شد!

توجه داشته باشید که همواره درصد بیشتر محلول شامل حلال آن می‌باشد و مابقی، به حل شونده ها اختصاص دارد.

محلول چای نبات

دستور العمل تهیه محلول ها

مواد شیمیایی و محلول ها، هریک به روش های خاصی ساخته می‌شوند. پیشرفت علم بشر باعث شده است امروزه نیز بتوانیم برخی از مواد شیمیایی را خودمان درست کنیم. تنها کاری که لازم است انجام دهیم این است که طرز تهیه محلول ها و مواد شیمیایی را بدانیم، ابزار و مواد شیمیایی لازم را برای ایجاد محلول ها در اختیار داشته باشیم، و از همه مهمتر نکات ایمنی، بهداشتی و دستورالعمل ها را با دقت رعایت نماییم.

خب اگر آماده‌اید طرز ساخت محلول های شیمیایی مادر یا همان محلول های استوک را با هم یاد بگیریم…

نحوه ساخت محلول های شیمیایی

محلول کلرید سدیم 5 مولار (NaCl 5M)

مقدار 292g نمک (NaCl) را در 650cc آب مقطر دوبار تقطیر حل کنید و سپس حجم را به یک لیتر رسانید برسانید، اتوکلاو کنید و در دمای اتاق نگهداری نمایید.

محلول سود 10 مولار (NaOH 10M)

مقدار 40g محلول NaOH را در 75cc آب مقطر دوبار تقطیر حل کنید؛ سپس باید حجم محلول با آب مقطر به 100cc رسانیده شود، این محلول را باید در ظرف پلاستیکی نگهداری کنید.

محلول سدیم دودسیل سولفات 10 درصد (SDS 10%)

مقدار 10g سدیم دودسیل سولفات را در 80cc آب مقطر حل کرده حجم را با آب مقطر به 100cc برسانید. محلول سدیم دودسیل سولفات 10 درصد نباید اتوکلاو شود؛ چراکه منجر به بارش خواهد شد!

محلول اتیلن دی آمین تترا استیک اسید 0/5 مولار (pH=8 EDTA 0/5M)

مقدار 12/186g ماده EDTA را در 750ml آب مقطر دوبار تقطیر حل نمایید. بر روی یک همزن مغناطیسی آنرا به شدت بهم بزنید تا کاملا حل بشود. pH محلول را با استفاده از سود 10 مولار به 8 برسانید (حدود 50ml)؛ سپس با آب مقطر به حجم یک لیتر برسانید. اتوکلاو نموده و این محلول را در یخچال نگهداری نمائید.

محلول تریس اسید کلریدریک 2 مولار (pH=8 Tris-HCl 2M)

مقدار 2/242g تریس را در 750cc آب مقطر دوبار تقطیر حل کرده بعد از حل شدن کامل pH محلول که تقریباً (11-5/10) می‌باشد باید به 8 رسانیده شود. تنظیم pH باید با استفاده از اسید کلردریک غلیظ و در زیر هود انجام شود. هنگام تنظیم pH به این نکته توجه شود که اضافه کردن HCl باعث افزایش دما و کاهش pH محلول می‌شود؛ باید صبر کرد تا دمای محلول به دمای محیط برسد. اضافه کردن HCl را باید تا زمانی ادامه داد که pH محلول در دمای محیط به 8 برسد. بعد از این مرحله، حجم محلول با آب مقطر دوبار تقطیر استریل به یک لیتر رسانده شده، اتوکلاو شده و در دمای اتاق نگهداری شود.

محلول استات آمونیم 5 مولار (Ammonium acetate 5M)

54/38g آمونیم استات را در 70cc آب مقطر دوبار تقطیر حل کرده، با آب مقطر حجم را به 100cc برسانید و آنرا در دمای اتاق نگهداری کنید.

محلول استات پتاسیم 5 مولار (pH=5.5 Potassium acetate 5M)

مقدار 75/49g از این ماده را در 65cc آب مقطر دوبار تقطیر حل کرده، حجم با استفاده از آب مقطر به 100cc رسانده شود. برای تنظیم pH مورد نظر قبل از به حجم رسانیدن از اسید استیک گلاسیال استفاده می‌شود. این محلول را در دمای محیط نگهداری نمایید.

محلول سدیم استات 5 مولار (pH=4/5 Sodium acetate 5M)

مقدار 4/68g از این ماده را در 70cc آب مقطر دوبارتقطیر استریل حل کرده، حجم با آب مقطر به 100cc رسانده شود. برای تنظیم pH مورد نظر قبل از به حجم رسانیدن از اسید استیک گلاسیال استفاده می‌شود. این محلول نیز در دمای اتاق نگهداری می‌شود.

محلول اتیدیوم بروماید mg/ml 10 (Ethidium Bromide Solution)

مقدار 100mg اتیدیوم بروماید را در 10ml آب مقطر دوبار تقطیر استریل حل نموده، چندین ساعت با همزن بهم بخورد تا از حل شدن آن مطمئن شوید؛ سپس با آلومینیوم فویل پوشانده شود. این محلول را در یخچال نگهداری نمایید.

محلول آر اِن آز ml/mg 10 (RNase A)

مقدار 10mg ماده RNase را در 1ml آب مقطر دوبار تقطیر استریل حل کنید. برای از بین بردن DNase احتمالی بایستی 15 دقیقه در 100 درجه سانتی گراد (آب در حال جوش) قرار داده شود. بهتر است این محلول را در مقادیر 50 میکرولیتری تقسیم کرده و در دمای c˚ -20 نگهدرای شود.

محلول پروتئیناز K (Proteinase K)

مقدار 10mg پروتئیناز K را در 1ml آب مقطر دوبار تقطیر استریل حل کرده و در c˚ -20 نگهداری شود.

طرز تهیه محلول های بافر

محلول بافر الکتروفورز تریس استیک اسید – EDTA (TAE)

• تهیه محلول استوک X10 با pH=8.5

مقدار 4/48g تریس بازی را به اضافه 4/13mL اسید استیک گلاسیال و 74g از EDTA در آب مقطر دوبار تقطیر حل کنید. سپس حجم را به 1L برسانید، اتوکلاو کنید و در دمای اتاق نگهداری نمایید.

محلول بافر الکتروفوز تریس بوریک اسید (TBE)

• تهیه محلول استوک X10

مقدار 108g تریس بازی را به اضافه 55g اسید بوریک و 40ml ماده EDTA نیم مولار با PH=8 در آب مقطر دوبار تقطیر حل کرده، حجم را به 1L برسانید، اتوکلاو کنید و در دمای اتاق نگهداری نمایید.

بافر TEN (Tris/EDTA/NaCl)

مقدار 40ml تریس اسیدی (2M, pH=8)، یک میلی‌لیتر (pH=8 EDTA 0.5) و 150ml
(10M) NaCl را با هم مخلوط کرده سپس حجم با آب مقطر دوبار تقطیر به یک لیتر رسانده شود، اتوکلاوه شده در دمای اتاق نگهداری شود.

بافر بارگذاری (Loading buffer)

از این بافر برای قرار دادن محلول DNA یا محصول واکنش PCR در چاهکهای ژل آگاروز استفاده می‌شود. برای تهیه 20ml از این محلول به صورت زیر %0/5 بروموفنل آبی، %40 سوکروز، 0.1M EDTA PH=8 و %0.5 SDS با همدیگر مخلوط کرده و حجم را به 20cc می‌رسانیم.
حجم بافر با آب مقطر دو بار تقطیر استریل به حجم رسانیده شود.

طرز تهیه loading buffer

بافر EDTA-Tris-HCl (TE)

مقدار 500 میکرولیتر Tris –HCl PH=8 دو مولار و 200 میکرولیتر Na2EDTA 0.5M PH=8 را به 90ml آب مقطر دوبار تقطیر اضافه کنید. سپس حجم را با آب مقطر دوبار تقطیر به 100cc رسانیده، اتوکلاو کنید و در دمای اتاق نگهداری نمایید.

ژل آگاروز (Agarose Gel)

این ژل معمولاً به میزان 1% در بافر TAE ،TBE و یا TPE تهیه می‌شود. برای تهیه 100mL از این ژل، 1g آگاروز را در داخل ارلن ریخته، 100cc با فر ژل X1 به آن اضافه کرده و به مدت 60 ثانیه در داخل میکروفر (و یا زمان کافی روی اجاق همزن الکتریکی) حرارت دهید تا بجوش آید و آگاروز کاملاً حل شود.

استخراج DNA ژنومی به روش موری و تامپسون (1980 Murry&Thompson)

1. توزین 0/5 گرم نمونه برگی.
2. پودر کردن نمونه برگی در حضور ازت مایع در هاون چینی اتوکلاو شده و از قبل در فریزر سرد شده.
3. اضافه کردن مقدار 5mL از بافر استخراج به هر نمونه و انتقال سریع نمونه‌ها به لوله های سانتریفیوژ 15 میلی‌لیتری (فالکون).
4. قرار دادن نمونه در حمام آب گرم C˚65 به مدت 30 دقیقه. در حین این مدت لوله ها چندین مرتبه تکان داده شوند.
5. اضافه کردن 3mL از مخلوط کلروفرم ایزوآمیل الکل 24 به 1 به هر لوله و چندین بار سر و ته کردن لوله سانتریفیوژ در 10000 دور در دقیقه (rpm)، به مدت 15 دقیقه.
6. انتقال رو شناور به لوله سانتریفوژ 15 میلی‌متری جدید با استفاده از سمپلر.
7. اضافه کردن ایزوپروپانول خالص سرد به مقدار 0/6 حجم محلول (حجم رو شناور که برداشته شده است که معمولاً 2mL است) و سر و ته کردن (Inverting) به آرامی، قرار دادن نمونه‌ها به مدت 5 دقیقه در شرایط آزمایشگاه. در این مرحله توده ژله ای بی رنگ DNA قابل مشاهده است.
8. سانتریفیوژ لوله ها در 10000rpm به مدت 15 دقیقه، تا DNA در کف لوله رسوب کند.
9. خالی کردن مایع بالایی توده DNA‌ به آرامی، طوری که رسوب در لوله باقی بماند.
10. شستشوی رسوب محتوی DNA‌ (پلت) دو بار با اتانول 75% با توجه به عدم خروج رسوب از لوله هنگام خالی کردن اتانول. قرار دادن لوله ها به مدت 30 دقیقه در معرض جریان هوا به صورت وارونه روی دستمال کاغذی تا رسوب حاصله خشک شود.
11. اضافه کردن 500 میکرولیتر آب مقطر دو بار تقطیر استریل به لوله ها و قرار دادن نمونه به مدت یک شب در یخچال در دمای C˚4 تا توده DNA داخل آب مقطر حل شود.

دستور العمل تهیه محلولها

بافر استخراج موری و تامپسون Murray &Thompson Extraction buffer

در نهایت حجم بافر را با آب مقطر دوبار تقطیر استریل به 100cc برسانید.
توجه: بتا مرکاپتواتانول را بعد از اتوکلاو کردن و درست قبل از مصرف به بافر اضافه کنید.

***

جهت سفارش این مواد و محلولها می‌توانید به صفحه خرید مواد شیمیایی مراجعه یا با شماره های 02166578892 و 02166572995 تماس بگیرید. ما در شرکت تجهیزات آزمایشگاهی در حوزه واردات و فروش مواد آزمایشگاهی شیمیایی، لوازم مصرفی و دستگاه ها مشغول هستیم. خوشحال می‌شویم بتوانیم با تهیه محصولات مورد نیاز شما، به شما و جامعه آزمایشگاهی کشور کمک خدمترسانی کنیم.