هود ایمنی بیولوژیکی میکروبیولوژی (BSC) | هود میکروبی

هود ایمنی بیولوژیکی میکروبیولوژی

هود ایمنی بیولوژیکی میکروبیولوژی وسیله ای برای کنترل ذرات ریز معلق میکروبی یا سمی در هوا در نتیجه فعالیت‌هایی مانند مخلوط کردن، سانتریفوژ کردن، پیپت کردن و باز کردن در ظرف های خلا دار کاربرد دارد. هود بیولوژی “Biological Safety Cabinets” با ایجاد جریان هوای مناسب از کاربر، محیط اطراف و نمونه (Manipulated Sample) حفاظت می‌کند. واژه های دیگر این وسیله “هود جریان هوای یکنواخت لایه ای”، “Laminar Flow Cabinets” و “هود ایمنی” است.

هود بیولوژی ایمنی

موارد استفاده از هود لامینار

هود بیولوژی ایمنی برای موارد زیر کاربرد دارد:

1. حفاظت کاربر در برابر خطرهای عوامل عفونت زا

1. حفظ نمونه آزمایش از آلودگی

1. حفاظت محیط

این هودها برای کارهای معمول روزانه در ارتباط با پاتوزن ها (انگل ها، باکتری ها، ویروس و قارچ)، محیط کشت سلولی و تحت شرایط بسیار دقیق برای مواد سمی نیز کاربرد دارند.

اصول عملکرد هودهای بیولوژی ایمنی

هودهای بیولوژی از یک کابینت معمولاً از جنس استیل، دارای پنجره شیشه ای در قسمت جلو با ارتفاع قابل تنظیم، سیستم تهویه با موتور الکتریکی، هواکش و مجموعه ای از کانال‌ها که داخل کابینت فشار منفی ایجاد می‌کنند، ساخته شده‌اند. این سیستم برای حفاظت کاربر از داخل به سمت بیرون، لایه ای از هوا تولید می‌کند. در داخل کابینت، هوا پس از عبور از یک سری کانال ها به فیلتر هایی با کارایی بالا (HEPA)(High Efficiency Particulate Air) می‌رسد. با توجه به طراحی کابینت ها، هوای داخل آزمایشگاه با روش های مختلف بازیافت می‌شود. جریان هوا که در هود های کلاس II از فیلتر به سطح کار حرکت می‌کند، لایه ای و آرام است. خلاصه ای از انواع هودها و مشخصات آنها در بخش بعد آورده شده است.

بخوانید: ارزشیابی عملکرد هود میکروبی

انواع هود بیولوژی ایمنی

هود کلاس I – نوع A

مشخصات:

1. امکانات: حفاظت کاربر و محیط
2. سرعت هوا حین ورود به هود: 38 سانتی متر بر ثانیه (cm/s)
3. مناسب برای کار با عوامل گروه خطر سطح 1، 2 و 3
4. سیستم تهویه با کارآیی بالا، سیستم خروجی که ممکن است به فضای بیرون ارتباط داشته یا نداشته باشد.
5. معایب: مانع آلودگی نمونه مورد آزمایش در کابینت نمی‌شود.

هود کلاس II – نوع A

مشخصات:

1. امکانات: حفاظت کاربر، نمونه و محیط
2. سرعت هوا در حین ورود به هود: 38 سانتی متر بر ثانیه (cm/s)
3. مناسب برای کار با عوامل گروه خطر سطح 1، 2 و 3
4. سیستم تهویه: دو فیلتر با کارایی بالا، یکی در قسمت سطح کار هود نصب شده است، فیلتر دوم در سیستم خروجی که ممکن است به فضای بیرون ارتباط داشته باشد، نصب شده است.
5. این مدل ها 70% حجم هوا را بازیافت و 30% باقی مانده را جایگزین می‌کنند.

هود لامینار کلاس II – نوع B1

مشخصات:

1. 1. امکانات: حفاظت کاربر، نمونه و محیط
   2. سرعت هوا حین ورود به هود: 8/5 سانتی متر بر ثانیه (cm/s)
   3. مناسب برای کار با عوامل گروه خطر سطح 1، 2 و 3
   4. سیستم تهویه: دو فیلتر با کارآیی بالا هوای آلوده (70%) داخل هود را بازیافت می‌کنند و پس از فیلتر کردن از طریق شبکه جلویی به بیرون هدایت می‌شود (30%).

1. تمام هودهای بیولوژی یک فشار منفی دارند.
2. امکان کار با مقادیر کم مواد سمی و رادیو اکتیو را دارد.

هود لامینار کلاس II – نوع B2

مشخصات:

1. امکانات: حفاظت کاربر، نمونه و محیط.
2. سرعت هوا در حین ورود به هود: 8/5 سانتی متر بر ثانیه (cm/s)
3. مناسب برای کار با عوامل گروه خطر سطح 1، 2 و 3
4. سیستم تهویه: دو فیلتر با کارایی بالا جهت تهویه هوا وجود دارد و هیچ نوع بازیافتی وجود ندارد.
5. در تمام کانال های آلوده یک فشار منفی وجود دارد.
6. یک کانال خروجی دارد که امکان کار با مواد سمی و رادیو اکتیو را فراهم می‌کند.

هود کلاس II -نوع B3 یا A/B3

مشخصات:

1. امکانات: حفاظت کاربر، نمونه و محیط
2. سرعت هوا حین ورود به هود: 8/5 سانتی متر بر ثانیه (cm/s)
3. مناسب برای کار با عوامل گروه خطر سطح 1، 2 و 3
4. سیستم تهویه: در فیلتر با کارایی بالا
5. در تمام کانال های آلوده یک فشار منفی وجود دارد.
6. به نام کابین ترکیبی شناخته شده است و می‌تواند به وسیله کانال به هم اتصال یابد (نوع B3). اگر کانالی وجود نداشته باشد، نوع A است. 70% حجم هوای هود را بازیافت می‌کند.

هود لامینار کلاس III

مشخصات:

1. امکانات: حفاظت کاربر، نمونه و محیط
2. سیستم تهویه: دو فیلتر با کارایی بالا در محل خروج، یک فیلتر با کارایی بالا در محل مکش
3. مناسب برای کار با عوامل گروه خطر سطح 4
4. محفظه هود کاملا بسته است. تمام موادی که وارد هود می‌شوند یا از آن خارج می‌گردند از طریق محفظه های دو دریچه ای به هم ارتباط دارند. هر تغییر و آماده سازی مواد با استفاده از دستکش های متصل به قسمت جلوی هود امکان‌پذیر می‌باشد.

ایمنی زیستی هودهای بیولوژیکی

عوامل میکروبی یا میکرو اورگانیسم ها با توجه به نوع میکروب، مقادیر (Infectious Doses) بیماری زا، نحوه انتقال، میزبان، دسترسی به روش های پیشگیری، و موثر بودن درمان بیماری به چهار گروه طبقه‌بندی شده‌اند:

• گروه خطر سطح 1 (Risk Level 1 group): گروهی از عوامل بیولوژی که در انسان سالم و حیوانات بیماری ایجاد نمی‌کنند (بدون خطر فردی و اجتماعی).

• گروه خطر سطح 2: گروهی از پاتوژن ها که در انسان و حیوانات بیماری ایجاد می‌کنند و برای پرسنل آزمایشگاه، جامعه، حیوانات اهلی و محیط در شرایط عادی خطرناک نیستند. پرسنل آزمایشگاهی که در مواجهه با این نوع پاتوژن ها باشند، به ندت دچار بیماری‌های جدی می‌شوند. روش های جلوگیری و درمان موثر وجود دارد. همچنین، خطر انتشار این نوع پاتوژن ها محدود است (خطر کم فردی و خطر اجتماعی محدود).

• گروه خطر سطح 3: گروهی از پاتوژن ها که معمولا سبب بروز بیماری جدی در انسان و حیوانات می‌شوند و اثرات جدی اقتصادی به دنبال دارند؛ ولی عفونت از یک فرد به فرد دیگر با تماس معمولی منتقل نمی‌شود. بیماری ایجاد شده با دارو های ضد میکروبی و یا ضد انگل درمان پذیر است (خطر زیاد فردی و خطر اجتماعی کم).

• گروه خطر سطح 4: گروهی از پاتوژن ها که معمولا بیماری خیلی جدی در انسان و یا حیوانات ایجاد می‌کنند و درمان قطعی ندارند. این پاتوژن ها به آسانی از یک فرد به فرد دیگر، یا از حیوان به انسان و یا برعکس، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و یا با تماس معمولی می‌توانند انتقال یابند (خطر بسیار زیاد فردی و اجتماعی).

الزامات نصب و راه اندازی هودهای بیولوژیکی

الزامات زیر برای عملکرد صحیح هودهای بیولوژی ضروری هستند:

1. محلی در آزمایشگاه که دور از جریان هوا و یا سیستم تهویه باشد. همچنین، هودهای بیولوژی نباید در کنار هودهای دیگر مثل هود مواد شیمیایی نصب شود.

2. یک رابط الکتریکی و لوازم جانبی کنترل و ایمنی، پریز برق با سیستم زمین.

3. میز محکم و تراز متناسب با وزن هود که به کاربر اجازه کاربری آسان را بدهد. ارتفاع میز باید مناسب باشد.

4. صاف و تراز بودن زمین برای قرار گرفتن هود ضروری است.

5. باید اطراف هود فضای آزاد وجود داشته باشد. ارتفاع اتاق باید مطابق و متناسب با ارتفاع اتاق توصیه شده توسط سازنده باشد تا هود بدون هیچ مانعی کار کند.

6. هود نوع B باید به ابزار هایی مانند دریچه تنظیم کننده که جریان هوا را کنترل و تنظیم می‌کند، مجهز باشد. همچنین یک کانال کشی بیرونی داشته باشد.

7. اتصالات گاز باید در مجاورت هود باشد تا ارتباط لازم به دریچه های تنظیم را فراهم کند.

8. عملکرد هود باید سالانه تایید شود تا از انطباق آن با دستورالعمل NSF49 اطمینان حاصل گردد.

استفاده از هود ایمنی

نحوه استفاده از هود لامینار

1. هر کاری که باید در هود انجام شود، از قبل برنامه ریزی و طراحی نمایید. روش کار و وسایل مورد استفاده را معین کنید. زمان مورد نیاز را با پرسنل دیگر آزمایشگاه تنظیم کنید تا از تداخل کاری جلوگیری شود.

2. کلید هود را روشن کنید. اگر لامپ UV روشن است، آن را خاموش کنید. لامپ فلورسنت و هواکش هود را روشن و از آزاد بودن شبکه های هوا در عقب و جلو هود مطمئن شوید. سطح میز کار را آماده کنید و پیش از کار، هود را به مدت حداقل 15 دقیقه روشن نمایید.

3. دست و ساعدها را با صابون ضدعفونی کننده بشویید. در صورت لزوم، برای پوشیدن لباس محافظ (روپوش یا کت آزمایشگاه با آستین بلند، محافظ چشم و دستکش) اقدام نمایید. سطح داخلی هود را با اتانول %70 یا ماده ضدعفونی کننده دیگر آماده کنید. سپس هواکش داخل هود ایمنی را روشن کنید.

4. فقط لوازم و موادی که برای آزمایش استفاده می‌شوند، داخل هود ایمنی قرار دهید. محل تمیز و آلوده هود را شناسایی کنید و وسایل را طوری بچینید که مواد تمیز و استفاده شده کنار هم قرار نگیرند و یا مانع شبکه های هوا در جلو و عقب هود نشوند. کیسه حاوی مخاطرات زیستی، ظروف حاوی مواد ضدعفونی کننده برای قرار دادن پیپت ها و یک ظرف دیگر برای وسایل تیز و برنده در هود ایمنی داشته باشید. وقتی تمام وسایل مورد نیاز آماده شد، اجازه دهید هوا به مدت 3 تا 5 دقیقه در هود ایمنی جریان داشته باشد تا از انباشته شدن ذراتی که در مرحله قرار دادن وسایل در هود ایمنی بوجود آمده است، جلوگیری شود.

5. کار را شروع کنید. مواد را در فاصله 10 سانتی متری شبکه جلویی کابینت نگه دارید و سعی کنید فعالیت های پر خطر را در قسمت عقب سطح کار هود ایمنی انجام دهید. داخل هود ایمنی از فندک یا شعله استفاده نکنید، این ابزارها لایه های جریان هوای داخلی را مختل ساخته و باعث سوختن فیلترها می‌شوند. از بیرون آوردن دست ها تا زمانی که مراحل آزمایش تمام نشده و مواد آلوده و خطرناک در کیسه یا ظرف های ایمنی قرار نگرفته اند،خود داری نمایید.

6. داخل هود ایمنی را تمیز کنید و در پایان جریان هوا را به مدت 3 تا 5 دقیقه روشن نگه دارید.

7. سطح تمام وسایلی را که در تماس با مواد بیولوژی است، تمیز و ضدعفونی کنید. برای این منظور، از اتانول 70% و یا هر مایع ضد عفونی کننده مناسب استفاده نمایید و منتظر بمانید تا خشک شود. سطح هود ایمنی را نیز ضدعفونی کنید. در ظرف‌ها را پیش از بیرون آوردن از داخل هود ایمنی ببندید و وسایل را به محل های اولیه برگردانید (انکوباتور، اتوکلاو و …).
8. دستکش ها و وسایل حفاظت شخصی را با توجه به دستورالعمل مورد استفاده در آزمایشگاه جمع آوری کرده، دور بریزید و در خاتمه دست‌ها را با صابون و آب فراوان بشویید.

9. سیستم تهویه هود ایمنی و لامپ فلورسنت را خاموش کنید. پنجره جلو را ببندید و لامپ UV را روشن نمایید.

نکته: در صورت مشاهده نشتی و یا ریختن مواد در حین استفاده، هود نباید خاموش شود و تمام وسایل و اشیای آلوده باید ضدعفونی شوند. انجام این مراحل سبب عدم انتشار آلودگی خواهد شد.

ضدعفونی کردن هود ایمنی

پیش از انجام هر نوع اقدام نگهداری مانند باز کردن قسمت‌های داخلی هود و یا هر کدام از مراحل زیر، هود ایمنی باید ضدعفونی شود:

1. تعویض فیلترها
2. انجام آزمایش داخل هود
3. پیش از انجام آزمایش های تاییدی (Certification tests)، زمانی که هود ایمنی با عوامل بیولوژی گروه خطر سطح 2 یا 3 مورد استفاده قرار گرفته است.
4. پیش از جابه جایی هود به محل دیگر
5. پس از ریختن مواد با سطح آلودگی بالا

بهترین و مناسب ترین روش ضدعفونی باید توسط فرد مسئول ایمنی صنعتی و خطرهای شغلی تعیین شود. در پیوست G استاندارد NSF49 استفاده از پارا-فرمالدیید دپلیمریزه (Depolymerisede Paraformaldehyde) برای ضدعفونی هود ایمنی توضیح داده شده است و فقط پرسنلی که آموزش های لازم را دیده‌اند، باید این مراحل را انجام دهند.

نگهداری هود لامینار

هشدار: نگهداری قسمت های داخلی هود ایمنی باید فقط توسط فرد آموزش دیده صورت گیرد. برای این منظور، قبلا هود باید ضدعفونی و وسایل حفاظتی پرسنل نیز استفاده شود.

روش نگهداری کلی هود های ایمنی ساده است. روش معمول و تواتر آن در زیر توضیح داده شده است:

تواتر: هفتگی

1. سطح داخلی و سطح کار هود را با الکل اتیلیک 70% ضدعفونی کنید.
2. با محلول تمیز کننده معمولی پنجره جلو و سطح لامپ UV را تمییز کنید.
3. با دقت خوانده های مونومتر را کنترل کنید که ممکن است نمایانگر فشار کم درون فیلتر باشد. عدد مونومتر و تاریخ کنترل را در دفترچه مخصوص این کار ثبت نمایید.

تواتر: ماهانه

1. سطح خارجی هود مخصوصا قسمت جلو و بالای آن را با یک دستمال مرطوب تمیز کنید.
2. قسمت های پایین هود را با الکل 70% و یا هر مایع ضدعفونی کننده مناسب تمیز کنید.
3. پیچ های کنترل را بررسی نمایید.
4. مراحل هفتگی را تکرار نمایید.

مراحل تایید عملکرد هود بر اساس استاندارد NSF49

شدت جریان لامپ UV را با رادیو متر (Radiometer) کنترل و در صورت لزوم جایگزین سازید. لامپ های UV برای 7500 ساعت کارآیی دارند، بعضی از سازندگان تعویض سالیانه را پیشنهاد می‌کنند.

شرایط لامپ فلورسنت را کنترل و در صورت لزوم جایگزین سازید.

روش نگهداری ماهانه را تکرار کنید.

هود بیولوژی

برای تغییر مکان سطح کار شرایط زیر را در نظر بگیرید:

1. پیش از اقدام به تغییر، سطح کار را ضدعفونی کنید.
2. پیچ های قسمت جلوی بدنه میز کار را شل نموده و خارج کنید.
3. پیچ های قسمت عقب بدنه را شل کنید، ولی خارج نکنید.
4. میز کار را بلند نموده و جلو بکشید.
5. قسمت جلوی سطح کار را ضدعفونی کنید.
6. برای وصل کردن قسمت های جابه جا شده مراحل ذکر شده در مراحل 3،2 و 4 را به ترتیب عکس انجام دهید.

تعویض لامپ UV هود

برای تعویض لامپ UV ،باید مراحل زیر انجام گیرد:

1. هود را روشن کنید و برای 5 دقیقه بگذارید کار کند.
2. پنجره جلو را تا آخرین حد بالا ببرید.
3. قسمت جلوی سطح کار و لامپ UV را ضدعفونی کنید.
4. اتصال سیم برق هود را خاموش کنید.
5. اتصال لامپ UV را با چرخش 90 درجه قطع کنید. سپس لامپ را جایگزین نمایید. بعضی از سازندگان لامپ را روی صفحه قسمت جلوی هود ایمنی جاسازی کرده اند. در این مدل ها، لازم است که ابتدا پیچ این صفحه باز شود تا محل جایگزین کردن لامپ تعیین گردد. بعد از باز کردن صفحه جلو، لامپ مطابق مراحل ذکر شده تعویض و جایگزین می شود.

نگهداری تخصصی هود بیولوژی

در نهایت، هود ایمنی به یک نگهداری تخصصی نیز نیاز دارد. مراحل ذکر شده در پایین، مراحلی هستند که با توجه به دفترچه راهنمای دستگاه و توسط فرد آموزش دیده باید انجام شود:

1. تایید عملکرد سالانه هود ایمنی باید مطابق با استاندارد NSF49 انجام شود.
2. تعویض موتور، معمولاً این موتور با سیستم القا و کنترل فرکانس کار می‌کند و زغال ندارد (این تایید مستلزم آماده داشتن مستندات از قبل است.)
3. قسمت های تهویه را جایگزین نمایید.
4. فیلتر را جایگزین کنید. زمان تعویض این فیلتر به میزان استفاده از هود ایمنی و سیستم تهویه آزمایشگاه بستگی دارد. اگر سیستم مناسب کنترل گرد و خاک در آزمایشگاه وجود داشته باشد، فیلتر چند سال کار می‌کند.
5. سیستم کنترل الکتریکی را تعمیر کنید: آلارم کنترل جریان هوا، وضعیت پنجره و سرعت را کنترل کنید.
6. شیرهای تنظیم کننده جریان هوا را تمیز و تعمیر نمایید.

عملکرد هود ایمنی

تایید عملکرد هودهای ایمنی بر اساس استاندارد NSF49 است که شامل تمام هودهای کلاس II می‌شود. این مراحل شامل مواد، ساختار و آزمایش هایی است که عملکرد ایمن و مناسب هود را تضمین می‌کند. مراحل زیر شامل آزمایش های اشاره شده در استانداردها است. اصل استانداردها باید برای جزئیات کار مرور شوند.

جدول ارزیابی عملکرد هودهای ایمنی

با توجه به اهمیت هودهای آزمایشگاهی، شرکت تجهیزات آزمایشگاهی آذین با ارائه و تامین انواع هود آزمایشگاهی توانسته است نیاز تمامی آزمایشگاه‌ها را مرتفع سازد. جهت سفارش و مشاوره خرید هودهای آزمایشگاهی با ما تماس بگیرید.