ظروف شیشه ای در آزمایشگاه‌ها طرفداران بسیار زیادی دارد، اما برخی از محققان و شیمیدان‌ها همچنان از ظروف پلاستیکی در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌کنند. به طور سنتی، شیشه تنها گزینه مناسب برای تولید شیشه آلات آزمایشگاهی بوده و به مرور زمان، ظروف پلاستیکی نیز تولید شده است. تصمیم‌گیری درباره مناسب بودن شیشه یا پلاستیک برای انجام یک آزمایش، به عواملی از جمله هزینه، ویژگی‌های مواد مورد استفاده و… بستگی دارد.
خواص شیشه
- شیشه دارای مقاومت شیمیایی بسیار بالایی در برابر مواد مختلفی از جمله اسید‌ها، قلیا‌ها، آب، محلول‌های نمکی و حلال‌های آلی است.
- شیشه پایداری ابعاد و شفافیت بسیار خوبی در دماهای بالا دارد.
- شیشه به راحتی تمیز می‌شود.
- تجهیزات آزمایشگاهی تولید شده از شیشه در آزمایشگاه دارای تنوع بسیار خوبی است.
- شیشه برای نگهداری مواد شیمیایی مناسب است و نوع پیرکس آن مقاومت بسیار بالایی در برابر حرارت دارد.
- تنها موادی مانند اسید هیدروفلوئوریک، قلیایی‌های قوی در دماهای بالا و اسید فسفریک غلیظ می‌توانن شیشه را از بین ببرند.
شیشه‌های فنی انواع مختلفی دارند و هر کام دارای ویژگی‌ها و کاربرد‌های مختلفی هستند. از جمله این شیشه‌ها می‌توان به لیوان سودا آهک که برای مواجهه کوتاه مدت با مواد شیمیایی و استرس گرمایی محدود مناسب هستند و شیشه بوروسیلیکات که توانایی مقاومت در برابر انواع مواد شیمیایی، دما، شوک الکتریکی و پایداری مکانیکی را دارد، اشاره کرد.
ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی
شیشه ماده انعطاف‌پذیر است که می‌توان آن را با قالب‌گیری، برش، خم کردن و دمیدن به اشکال و اندازه‌های مختلفی در آورد. اصطلاح ظروف شیشه ای آزمایشگاهی در واقع به طیف وسیعی از تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاه تجزیه تحلیل، شیمی و زیست شناسی مربوط می‌شود که تا زمان ساخت و جایگزین برخی ظروف پلاستیکی همچنان کاربرد دارد. بسیاری از آزمایشگاه‌ها به دلیل احتمال شکستگی ظروف شیشه ای، به کارکنان خود نحوه استفاده صحیح از ظروف شیشه ای و خطرات احتمالی کار با ان را آموزش می‌دهند.
مقاومت مکانیکی ظروف شیشه ای آزمایشگاهی
شیشه در سطح اتمی، یک ماده الاستیکی است که وقتی شیشه تحت تنش قرار می‌گیرد، تغییر شکل می‌دهد. این تغییر شکل شیشه دائمی نمی‌باشد و با از بین رفتن عامل استرس و تنش، شیشه با شکل اولیه خود تبدیل می‌شود. شیشه از نظر مقاومت حرارتی باید تا دمایی بین نقطه بازپخت پایین و بالا گرم شود و حدود 30 دقیقه در آن دما بماند. استحکام کششی شیشه نسبتا کم است و هرگونه آسیب، ترک یا خراش می‌تواند موجب شکستن آن شود. بنابراین لازم است هنگام انجام آزمایش‌هایی که نیاز به تغییر دما دارند، از شیشه کوارتز که قادر به تحمل دماهای بسیار بالا است، استفاده کنید.
مقاومت شیمیایی ظروف شیشه ای آزمایشگاهی
شیشه مقاومت بسیار خوبی در برابر اسید دارد اما در برابر مواد قلیایی بسیار آسیب‌پذیر است. زیرا اسید‌ها مقدار کمی از شیشه را حل می‌کنند و لایه‌ای از سیلیکاژل روی سطح تشکیل می‌شود تا از حمله بیشتر جلوگیری کند، اما قلیایی‌ها به سطح شیشه حمله می‌کنند و پیوند‌های بین سیلیس و اکسیژن را از بین می‌برند.
نکاتی برای کار با ظروف شیشه ای آزمایشگاهی
با توجه به ویژگی‌ها و مزیت‌های بسیار خوب شیشه و ظروف شیشه ای در آزمایشگاه‌ها، همواره باید به محدودیت‌های آن از نظر شوک حرارتی و استرس مکانیکی توجه داشته باشید. کارکنان جدید آزمایشگاه باید با آموزش‌های لازم برای استفاده و جابجایی ظروف شیشه آشنا باشند و اقدامات ایمنی را به صورت دقیق رعایت کنند.
افراد باید از ظرف مناسبی مانند ارلن برای انجام واکنش‌های گرمازا استفاده کنند و از گرم کردن تجهیزات حجمی بر روی صفحات نمایش بپرهیزند زیرا این کار موجب شکستن شیشه می‌شود.
ظروف شیشه ای آزمایشگاهی نباید در معرض تغییرات ناگهانی دما و فشار قرار گیرند.
هنگام کار در آزمایشگاه و استفاده از ظروف شیشه ای حتما از وسایل و تجهیزات ایمنی مانند عینک و دستکش استفاده کنید.
چگونه ظروف آزمایشگاهی را بدون ایجاد لکه تمیز کنیم؟
- برای اطمینان از پاک شدن باقی مانده‌های پروتئینی، شیشه‌ها را در آب سرد تمیز کنید.
- ظروف شیشه ای را در محلول ضد عفونی مناسب خیس کنید.
- مواد چسبیده به شیشه را با استفاده از یک برس مویی جدا کنید.
- ظروف شیشه ای آزمایشگاهی را مجددا خیس کرده یا از حمام اولتراسونیک استفاده کنید.
- ظروف شیشه ای را 3 مرتبه در آب دیونیزه بشویید تا تمامی شوینده‌های آن به خوبی پاک شود.
- در نهایت آن‌ها را روی توری آبکشی کنید و در محیطی تمیز با هوای گرم و خشک یا فر خشک کنید.
منبع: nextdayscience
