اتوکلاو چیست | انواع اتوکلاو آزمایشگاهی

اتوکلاو چیست

اتوکلاو دستگاهی است که جهت سترون سازی به کار می رود. سترون سازی به معنای نابودی یا حذف همه اشکال (حیات میکروبی شامل اسپورها) در مواد غیرمتحرک از طریق روش های فیزیکی، شیمیایی یا با استفاده از بخار است. کلمه Sterilizer برگرفته از واژه لاتین Sterilis به معنای فاقد میوه و بار است. تاکید این مقاله صرفاً روی بررسی و معرفی انواع اتوکلاوهایی است که به طور گسترده در مراکز عمومی بهداشت، آزمایشگاه های بالینی و تحقیقاتی استفاده می شوند. این دستگاه ها همچنین به نام استریل کننده نیز شناخته می شوند.

استریلیزاسیون باید به عنوان گروهی از فرآیندهای مرتبط بسیار مهم برای انجام خدمات بهداشتی (استریلیزاسیون مواد، محیط کشت و دستگاه ها) مطابق با شرایط سخت گندزدایی در نظر گرفته شود. فرآیندهای دستیابی به شرایط استریل در مواد غیرمتحرک در انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی به ترتیب زیر است:

1. تمیز کردن

2. آلودگی زدایی

3. بررسی و نظارت

4. آماده سازی و بسته بندی

5. استریلیزاسیون

6. ذخیره سازی

7. تحویل مواد و لوازم

 

موارد استفاده از انواع اتوکلاو

اتوکلاو کاربردهای فراوانی دارد. لازم است پیش از نصب و راه اندازی دستگاه اتوکلاو ، از موارد استفاده از آن به خوبی آگاه شوید.

برای حذف مطمئن، سازمان نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا (FDA – The Food and Drug Administration) یک شیئی را بر اساس مطالعه آماری طبقه بندی می کند. یک شی در مقایسه با اشیای دیگر که مراحل استریلیزاسیون یکسان را طی می کنند، زمانی استریل در نظر گرفته می شود که احتمال استریل نبودن آن کمتر از یک در میلیون در نظر گرفته شود. این اندیکس سطح اطمینان استریل بودن (SAL – Sterility Assurance Level) نامیده می شود و غیر فعال شدن میکروب ها در مراحل استریلیزاسیون را بیان می کند.

از موارد استفاده از انواع اتوکلاو میتوان به میکرو ارگانیسم هایی که روی اشیای مورد استفاده در فعالیت های تشخیصی، درمانی یا مراقبتی در موسسات بهداشتی (بیمارستان ها – آزمایشگاه ها) وجود دارند اشاره کرد. از دستگاه اتوکلاو آزمایشگاهی به طور گسترده در صنایع مواد غذایی و دارویی نیز استفاده شده و در آزمایشگاه، مواد و وسایل با اهداف زیر استریل می گردند:

1. برای تهیه مواد مورد استفاده جهت کشت باکتری شناسی (لوله های آزمایش، پیپت، ظروف محیط کشت و …) و اجتناب از آلودگی آنها؛

2. برای تهیه وسایل مورد استفاده در نمونه گیری (نکته: همه باید در شرایط استریل باشند؛ همه اعم از سوزن ها، لوله ها و ظروف)؛

3. برای سترون نمودن لوازم آلوده.

اندازه های مختلف این دستگاه انواع اتوکلاو را تشکیل میدهد. کوچکترین آنها نوع رومیزی، و بزرگترین آنها دستگاه های پیچیده ای هستند که برای بهره برداری نیازمند مراحل پیش از نصب می باشند. حجم اتاقک سترون سازی به عنوان مرجع در نظر گرفته شده و اندازه گیری اتوکلاو با واحد دسی متر مکعب و یا لیتر سنجیده می شود. بر اساس نحوه کنترل عملکرد اتوکلاوها، مدل های دستی، نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارند.

نحوه عملکرد انواع اتوکلاو

اتوکلاوها با استفاده از خواص ترمودینامیک آب به عنوان یک ماده خالص کار می کنند. این در تمام انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی صادق است. در شرایط طبیعی (در سطح دریا و فشار یک اتمسفر) آب (در فاز مایع) می جوشد و در 100 درجه سانتی گراد به بخار تبدیل می شود (فاز گازی). اگر فشار کاهش یابد، در دمای پایین تر و اگر فشار افزایش یابد، در دمای بالاتر می جوشد. با کنترل فشار بخار آب، دمای اتاقک اتوکلاو ممکن است به دماهای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد یا برعکس با کنترل دما به فشاری بیشتر از فشار اتمسفر برسد. منحنی زیر نحوه عمل آب را بسته به شرایط فشار و دما نشان می دهد.

1. این منحنی نحوه عمل و ارتباط بین فازهای جامد، مایع و گاز آب را بسته به شرایط فشار و دما نشان می دهد که در انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی از این منحنی استفاده میشود.

2. خط تصعید (Sulimation Line) نشان می دهد که در شرایط تعیین شده اگر گرما به فاز جامد منتقل شود، می تواند مستقیماً بدون تبدیل به فاز مایع به فاز بخار (بخش E-E) تبدیل شود.

3. در خط ذوب (Fusion Line) میبینیم که با انتقال گرما به آب در شرایط معین، فاز جامد به فاز مایع تبدیل و با افزایش دما، به فاز بخار (بخش H-H) تبدیل می شود.

4. خط بخار نشان می دهد که در چه شرایط دمایی، آب در فاز مایع به فاز بخار تبدیل می شود.

5. نقطه ای که در آن سه خط یکدیگر را قطع می کنند، نقطه سه گانه نامیده می شود. در چنین شرایطی، سه فاز به طور همزمان در تعادل هستند.

1. این منحنی دو خط مشخص را نشان می دهد: خطوط مایع اشباع شده (به سمت چپ) و بخار اشباع (به سمت راست).

2. با افزایش فشار، دما نیز افزایش می یابد که یکی از خصوصیات عملکرد انواع اتوکلاوها میباشد (خطوط p2 ، p1 و p3)؛ توجه کنید که p1<p2<p3 است.

3. سمت چپ خط مایع اشباع، آب در فاز مایع است (نمودار A-B ). با انتقال گرما، دمای مایع، از دمای A به B افزایش می یابد.

4. بین خط مایع اشباع و بخار اشباع (بخش B-C) مخلوطی از فازهای بخار و مایع وجود دارد و دما ثابت می ماند. با نزدیک شدن به نقطه C کیفیت بخار بهتر می شود. [(کیفیت X): ارتباط بین حجم کل بخار و حجم کل (حجم مایع و حجم بخار)؛ کیفیت 1: یعنی بخار اشباع است و هر افزایشی در دما، بخار را زیاد گرم خواهد کرد.)]

5. سمت راست خط بخار اشباع، آب تماماً در فاز بخار است (بخش C-D).

انواع اتوکلاو: دستگاه اتوکلاو بخار

دستگاه اتوکلاو بخار یکی از انواع اتوکلاوهایی است که موارد استفاده زیادی دارد. شکل زیر اجزای اصلی سیستم بخار یک اتوکلاو آزمایشگاهی را نشان می دهد. قسمت هایی که معمولاً در اطراف اتوکلاو قرار دارند (محل قرارگیری دقیق در تولیدات مختلف فرق می کند)، در دو بخش بالا و پایین نما نشان داده شده است.

 

کاربرد اتوکلاو آزمایشگاهی

حوزه کاربری عمومی انواع اتوکلاوها در ذیل شرح داده شده است؛ با توجه به نوع و میزان اتوماسیون دستگاه (Automation Degree)، بعضی روش ها متفاوت خواهد بود:

1. اطمینان حاصل نمایید که سیستم ثبت دستگاه، دارای فرم ها یا کاغذ مورد نیاز برای مستند نمودن چرخه استریلیزاسیون است.
2. مواد مصرفی (جوهر، فرم و …) را فراهم کنید.
3. اتوکلاو را روشن کنید.
4. درب دستگاه را باز کنید. در انواع مدل های اتوکلاو با حجم زیاد، این فرآیند به صورت الکترومکانیکی و در انواع اتوکلاو های متوسط و کوچک، اغلب دستی انجام می شود.
5. سبدها یا ظروف استریلیزاسیون که حاوی مواد از قبل آماده شده (تمیز، شسته، خشک، طبقه بندی و بسته بندی شده) هستند را مطابق با دستورالعمل های نحوه چیدمان توصیه شده توسط سازنده، در داخل اتاقک استریلیزاسیون قرار دهید.
6. درب اتوکلاو را کاملاً ببندید. (پیش از بارگذاری اتوکلاو، محافظ بیرونی تحت فشار قرار می گیرد؛ بنابراین اتاقک داخلی داغ است که تشکیل مایع تغلیظ شده در شروع چرخه استریلیزاسیون را کاهش می دهد.)
7. چرخه استریلیزاسیون مورد نیاز را بسته به نوع موادی که استریل می شوند، انتخاب کنید (در ادامه درباره چرخه های استریلیزاسیون نیز با شما صحبت خواهیم کرد!). به طور معمول دکمه متناسب با چرخه مورد نیاز فشار داده می شود که به طور خودکار چرخه برنامه ریزی شده را آغاز می کند.
8. از این لحظه به بعد، فرآیند به روش زیر ادامه می یابد (یک چرخه معمول استریلیزاسیون اتوکلاو مجهز به سیستم تخلیه و با یک پمپ آب الکتریکی توضیح داده شده است):

الف) فرآیند قبل از چرخه (Pre-treatment) آغاز می شود. در این مرحله، چرخه های کوتاه متناوب تخلیه و تزریق بخار به داخل اتاقک استریلیزاسیون انجام می شود. در انواع اتوکلاو ها به همین صورت است؛ بنابراین هوا از اتاقک خارج و بسته های محافظ مواد استریل می شوند.

ب) با حذف هوا، پر شدن و افزایش فشار اتاقک استریلیزاسیون آغاز می شود. در این زمان، بخار در تماس با اقلامی است که استریل می شوند و فرآیند انتقال گرما بین بخار با دمای بالا و اقلام آغاز می شود. با انتقال انرژی گرمایی، بخشی از بخار در لایه های بیرونی بسته بندی به مایع غلیظی تبدیل شده و همزمان حجم آن به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. در نتیجه، بخار بیشتری می تواند داخل اتاقک استریلیزاسیون و حتی داخل بسته های اقلام شود. بخار در نهایت این بسته ها را به طور کامل احاطه می کند و فشار و دما تثبیت می شود. (در انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی این امر صادق است، تنوع مدل ها تفاوتی در نحوه عملکرد آنها ایجاد نمیکند)

ج) شمارش معکوس برای تکمیل استریلیزاسیون با توجه به نوع وسایل یا مواد شروع می شود. هرچه دما و فشار بیشتر باشد، زمان مورد نیاز برای استریلیزاسیون کمتر است.

د) هر گاه زمان استریلیزاسیون برنامه ریزی شده پایان یابد، فرآیند پس از آن (Post-treatment) آغاز می شود. این فرآیند شامل کاهش فشار اتاقک است که معمولا با کمک سیستم تخلیه و خشک سازی فراهم می گردد و با انتقال گرما از محافظ بیرونی به اتاقک استریلیزاسیون انجام می شود. پس از کاهش فشار، دمای مورد نیاز برای تبخیر مایع باقی مانده که ممکن است روی اقلام در طی کاهش فشار تشکیل شده باشد، حاصل می شود. خلایی به میزان 10% فشار اتمسفر ایجاد می شود که برای مدتی ثابت می ماند. زمانی که مایعات استریل می شوند، خلا ایجاد نمی شود و برای جلوگیری از جوشیدن مایعات داخل ظروف اتوکلاو، خروج بخار از طریق یک مکانیسم محدود کننده، کنترل می شود.

هـ) در نهایت، جریان هوای کنترل شده از دریچه هایی که فیلترهایی با کارایی بالا دارند، وارد اتاقک استریلیزاسیون می شود تا فشار داخل اتاقک با فشار اتمسفر یکسان شود. در این زمان، چرخه استریلیزاسیون پایان یافته است و شما میتوانید:

1. درب اتوکلاو را باز کنید.
2. اقلام استریل شده را بیرون بیاورید.
3. درب اتوکلاو را ببندید تا گرما در اتاقک استریلیزاسیون حفظ و چرخه استریلیزاسیون بعدی تسهیل شود.
4. اقلام استریل شده را به روش مناسب نگهداری کنید.

نکته: مراحل استریلیزاسیون انواع اتوکلاوها باید تحت نظارت انجام شود و برای کسب اطمینان از کارآمد بودن آن با استفاده از اندیکاتورهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی کنترل کیفی گردد.

هشدار: همه اقلام را نمیتوان با حرارت مرطوب استریل کرد. بعضی به روش های استریلیزاسیون در دمای پایین نیاز دارند. بررسی کنید از چه روشی با توجه به نوع لوازمی که استریل می شوند باید استفاده کرد.

جهت مشاهده و خرید هریک از انواع اتوکلاو آزمایشگاهی، بر روی لینک آن در زیر کلیک کنید:

اتوکلاو ۱۰ لیتری دیجیتال

دستگاه اتوکلاو 25 لیتری دیجیتال

مدل 50 لیتری دیجیتال اتوکلاو آزمایشگاهی

دستگاه اتوکلاو مدل 75 لیتری دیجیتال 

چرخه های استریلیزاسیون

مراحل استریلیزاسیون از چرخه های از پیش تعریف شده ای تبعیت می کنند که متناسب با نوع اقلامی که باید استریل شوند، تعیین شده اند. برای مواد متخلخل، ابزار پزشکی، مایعات یا مواد حساس به حرارت چرخه های استریلیزاسیون متفاوتی وجود دارد. یکی از شناخته ترین آنها که به نام چرخه های استریلیزاسیون بالینی شناخته شده است، تحت شرایط ذیل انجام می شود: ^121℃⁄_{1.1kg/cm^{^}2} یا ^134℃⁄_2.2kg/cm²2

مشخصات اصلی آن ها در جدول صفحه های بعد مشخص شده است.

نکته: زمان چرخه استریلیزاسیون با ارتفاع مکانی تنظیم می شود که اتوکلاو در آن قرار داده شده است. سازندگان انواع اتوکلاو برای محاسبه، از جدول های تصحیح استفاده می کنند. معمولاً هر چه ارتفاع محل دستگاه از سطح دریا بالاتر باشد، زمان استریلیزاسیون طولانی تر خواهد بود.

کنترل کیفی انواع اتوکلاو آزمایشگاهی

برای آنکه اقلام استریل شوند تمام مراحل فرآیند استریلیزاسیون باید به طور صحیح انجام گیرد. برای تایید این مراحل یک سری آزمایش طراحی شده است تا ویژگی های فرآیند و تاثیر آن روی فعالیت میکروارگانیسم ها را ارزیابی کنند. ارزیابی دما، فشار، زمان، رطوبت و روش کار دستگاه به طور معمول صورت می گیرد تا تصدیق شود که دستگاه مطابق با روش های معتبر کار می کند. همچنین، به منظور تضمین کیفیت فرآیند استریلیزاسیون، آزمون یا اندیکاتورهایی طراحی شده اند که اطمینان کافی از نابودی میکروارگانیسم را ایجاد می کنند.

به برخی از آنها در زیر اشاره می شود:

1. اندیکاتورهای فرآیند استریلیزاسیون: این اندیکاتورها برای بررسی عملکرد اتوکلاو آزمایشگاهی طراحی شده اند. آنها شامل دستگاه هایی می شوند که عواملی مانند دما، زمان و فشار (دماسنج ، فشارسنج و زمان سنج (کرنومتر)) را کنترل و پیشرفت فرآیند را ثبت می کنند. میکرو پروسسورها در اتوکلاو های پیشرفته همه عوامل چرخه استریلیزاسیون را ثبت و در صورت بروز هرگونه اختلال چرخه را متوقف می کنند. همچنین، آزمایش بووی – دیک (Bowie-Dick) در این گروه وجود دارد (Iso N 11140-1). این آزمایش کارایی پمپ تخلیه را با استفاده از یک کاغذ ارزیابی می کند. اگر عملکرد چرخه رضایت بخش باشد، کاغذ به صورت یکنواخت تغییر رنگ می دهد، در غیر این صورت رنگ کاغذ یکنواخت نخواهد بود.
2. اندیکاتورهای شیمیایی: این اندیکاتورها آزمون های شیمیایی رایجی هستند که در مراحل مختلف فرآیند استریلیزاسیون تغییر رنگ می دهند. اندیکاتورهای شیمیایی اقلامی را که فرآیند استریلیزاسیون را گذرانده اند، از آنهایی که این مراحل را نگذرانده اند، تفکیک می کند. معروف ترین آنها، نوار چسب یا نوارهایی هستند که روی بسته ها یا یک قسمت استفاده می شوند. استاندارد ایزو 1-11140 گروه اندیکاتورهای شیمیایی را توضیح می دهد. باید در نظر داشت که اندیکاتورهای شیمیایی به تنهایی تضمین کننده اینکه فرآیند استریلیزاسیون منطبق با الزامات بوده است نیستند. باید پرسنلی که از این اندیکاتورها استفاده می کنند، آموزش کامل و دقیق از مراحل داشته باشند تا تعیین کنند که آیا نتیجه بدست آمده با ارزیابی کل فرآیند استریلیزاسیون مرتبط است یا نه!
3. اندیکاتورهای بیولوژی: این اندیکاتورها به عنوان بهترین روش های کنترل کیفیت فرآیند استریلیزاسیون انواع اتوکلاوها در نظر گرفته می شوند. این اندیکاتورها از میکروارگانیسم های زنده ای که مقاومت بیشتری نسبت به چرخه انتخابی استریلیزاسیون دارند یا از معرف های شیمیایی که در حضور پروتئین های ویژه این میکرو ارگانیسم ها واکنش نشان می دهند، ساخته شده اند. به منظور کنترل فرآیند استریلیزاسیون با بخار اشباع شده (پراکسید هیدروژن) یا فرمالدئید، عموماً از اسپورهای باسیلوس استئاروترموفیلوس (Bacillus Stearothermophilus) استفاده می شود. برای کنترل استریلیزاسیون با حرارت خشک (فرآیندی که در فورها انجام می شود) و اکسید اتیلن، اسپورهای نوع نایجر (Niger) باسیلوس سوبتیلوس (Bacillus Subtilis) استفاده می شوند. اندیکاتور اسپور در بسته ای که استریل می گردد، قرار داده می شود. پس از فرآیند، اندیکاتور انکوبه شده و بررسی نتیجه نشان می دهد که آیا چرخه، مطابق با شرایط تعریف شده بوده است یا خیز! معمولاً تغییر در رنگ انواع اتوکلاوها مشاهده می شود. این آزمون ها استاندارد هستند و سازندگان طریقه استفاده و تفسیر نتایج آنها را به کاربران آموزش می دهند. اندیکاتورهای بیولوژی به تنهایی تضمین کننده انطباق با تمام الزامات چرخه استریلیزاسیون نیستند. تنها روش، تضمین کنترل همه عوامل چرخه استریلیزاسیون است.

تواتر فرآیندهای کنترل کیفی انواع اتوکلاو

جدول زیر خلاصه ای از تواتر فرآیندهای کنترل کیفی پیشنهاد شده را با توجه به اندیکاتورهای مورد استفاده نشان می دهد:

الزامات نصب و راه اندازی اتوکلاو

اتوکلاوها برای عملکرد مناسب، به شرایط زیر نیاز دارند:

• محیطی با تهویه مناسب برای حذف گرما و رطوبتی که در حین کار ایجاد شده است. همچنین، فضای آزاد در پشت و کنار دستگاه برای انجام خدمات فنی لازم است. این فضا باید حداقل 0.8 متر باشد. بسته به طراحی اتوکلاو، زیر ساخت باید بزرگ در نظر گرفته شود تا دستگاه به طور رضایت بخش کار کند. شکل زیر فضای مورد نیاز در اطراف اتوکلاو را توضیح می دهد. دما در مجاورت دستگاه در حال کار ممکن است تا بیش از 70 درجه سانتی گراد افزایش یابد. کف باید کاملاً تراز و از مواد مقاوم به رطوبت و گرما ساخته شده باشد.

الزامات فضای اطراف اتوکلاو

• یک خروجی جریان الکتریکی برق (پریز) باید متناسب با دستگاه باشد. در انواع اتوکلاو مدل های خودکار نیز وجود دارند. در این راستا اگر اتوکلاو خودکار باشد، به این مفهوم است که دارای ژنراتور یا مولد بخار نیز هست. در این صورت اتصالات الکتریکی آن باید با جزئیات مطالعه شود، زیرا جریان برق مورد نیاز ممکن است به طور قابل ملاحظه ای بیشتر باشد. برای ژنراتور بخار، جریان الکتریکی مورد نیاز 21، 38، 48 کیلووات و بیشتر است. اتصالات الکتریکی باید با وسایل ایمنی لازم مجهز شده باشند. ولتاژهای مورد نیاز برای اتوکلاوها 220V، فرکانس 60HZ، 380V، فرکانس 60HZ سه فاز است.
• تناسب اتصالات آب با مصرف دستگاه از نظر حجم و فشار: هرچه دستگاه بزرگتر باشد، مصرف آن بیشتر است. آبی که اتوکلاو مصرف می کند، باید برای حذف مواد جامد معلق بهسازی شده باشد. ممکن است این مواد بر عملکرد دریچه های الکتریکی و نیز دستگاه های الکترو هیدرولیک تاثیر منفی داشته باشد.
• بعضی استریل کننده ها به هوای فشرده نیاز دارند، زیرا کنترل های آنها با فشار هوا کار می کنند. معمولا، فشار لازم از 5*10⁵ پاسکال به 9/9*10⁵ پاسکال تغییر می کند. شکل زیر حداقل شرایط نصب (دریچه قطع، فیلتر و فشارسنج) را نشان می دهد.

اتصالات هوای فشرده انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی

• سیستم فاضلاب طراحی شده برای جمع آوری آب داغ مدل های مختلف این دستگاه
• یک رابط بخار؛ یکی از انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی، مدل اتوکلاو بخار است. اگر اتوکلاو دارای ژنراتور تولید بخار نیست، باید از سیستم مولد بخار مرکزی تغذیه شود. تدارکات نصب باید مطابق با الزامات مورد نیاز باشد: دریچه قطع، فیلتر، فشارسنج و نیز نصب مناسب برای جمع آوری مایع غلیظ با فیلتر و دریچه بخار، همانطور که در شکل زیر نشان داده شده است.

اتصالات بخار انواع اتوکلاو

اتوکلاو باید منحصراً توسط پرسنلی به کار گرفته شود که آموزش لازم را دیده اند و آمادگی لازم جهت بکارگیری انواع اتوکلاو های آزمایشگاهی را بصورت صحیح داشته باشند.

_ چرخه 1

مواد:

1. بسته متخلخل
2. منسوجات
3. مواد بسته بندی شده دستگاه ها
4. لوله های آزمایش

درجه حرارت: 135

فشار:  _2.2kg/cm²2

برای اطلاع بیشتر به مقاله معرفی لوازم و شیشه آلات آزمایشگاهی مراجعه کنید.

_ چرخه 2

مواد:

1. دستگاه های سیستم باز (Open Instrument)
2. ظروف
3. ظروف شیشه ای
4. ظروف در باز

درجه حرارت: 135

فشار: _2.2kg/cm²2

^_ چرخه 3

مواد:

1. مواد حساس به گرما
2. لاستیک
3. پلاستیک

درجه حرارت: 121

فشار: _{1.1kg/cm^{^}2}

^_ چرخه 4

مایعات در ظروف دربسته یا نیمه بسته (زمان به مقدار بارگذاری وابسته است. در خنک سازی خلا وجود ندارد.)

درجه حرارت: 121

فشار:   _{1.1kg/cm^{^}2}

تعاریف قراردادی (Convention)

الف) فرآیند قبل از چرخه. چرخه های متناوب تزریق/ خلا فشار. (مراحل 1، 2، 3).

مرحله 4: استریلیزاسیون

ج) پس از پایان (مرحله 5: خلا و خشک کردن)

د) فشار داخلی و خارجی کاملا مخلوط شدند.

نکته: مرحله مایع فاقد خلا بعد از استریلیزاسیون است. مرحله خنک سازی عادی است.

نگهداری معمول انواع اتوکلاو آزمایشگاهی

اتوکلاو دستگاهی است که به علت اجزا و سیتم های چندگانه، به نظارت و نگهداری پیشگیرانه مستمر نیاز دارد. (پیشنهاد میکنیم مقاله اجزای مختلف دستگاه اتوکلاو را هم بخوانید…) تاکید این قسمت روی نگهداری معمول است که توسط کاربران انجام می شود. به منظور نگهداری و سرویس کامل باید از دستورالعمل های توضیح داده شده در کتابچه های راهنما پیروی کرد.

نگهداری روزانه اتوکلاو

پیش از آغاز فرآیندهای استریلیزاسیون، موارد ذیل باید تایید شوند. رعایت این نکات در انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی لازم است:

1. به منظور ثبت مراحل چرخه استریلیزاسیون، یک برگه جدید روی دستگاه ثبت قرار دهید.
2. مطمئن شوید که قلم ثبت چرخه یا چاپگر اتوکلاو، جوهر و کاغذ دارد.
3. مطمئن شوید که دریچه های آب سرد، هوای فشرده و بخار باز است.
4. سوئیچی که سبب گرم شدن محافظ بیرونی اتوکلاو می شود، را فعال کنید. پس از فعال کردن این کنترل، بخار می تواند به محافظ بیرونی اتاقک استریلیزاسیون وارد شود. وقتی بخار به اتاقک استریلیزاسیون وارد شد، فرآیند گرم شدن آغاز می شود. برای جلوگیری از اتلاف گرما، درب اتوکلاو را تا زمان بارگذاری به منظور استریلیزاسیون بسته نگه دارید.
5. در بررسی انواع اتوکلاوها باید مطمئن شوید که فشار از لوله تامین بخار حداقل 5/2 بار است.
6. شرایط فشارسنج ها و دماسنج ها را آزمایش کنید.
7. مطمئن شوید که از هیچ یک از سیستم های اتوکلاو بخار نشت نمی کند.
8. قسمت جلوی اتوکلاو، کنترل ها، اندیکاتورها و دستگیره ها را با پارچه مرطوب تمیز کنید.

نگهداری هفتگی دستگاه اتوکلاو

مسئول: کاربر دستگاه

1. فیلتر آبگذر اتاقک استریلیزاسیون را تمیز کنید. آنچه داخل آن باقی مانده را خارج کنید.

2. داخل اتاقک استریلیزاسیون را با استفاده از مواد پاک کننده فاقد کلر تمیز کنید. طبقه های مورد استفاده برای قرار دادن سبدها را نیز نظافت کنید.

3. اگر محلول های کلردار را استریل می کنید با محلول اسیدی تمیز کنید، چون کلر باعث خوردگی قسمت های استیل ضد زنگ می شود؛ سپس با مقادیر زیاد آب شستشو دهید.

4. سطوح خارجی مقاوم به زنگ زدگی را با محلول پاک کننده ملایم تمیز کنید. می توان از حلالی مثل کلراید اتیلن استفاده کرد. از تماس آن با سطوح دارای روکش رنگ یا پلاستیک خودداری کنید.

5. در انواع اتوکلاوهایی که درب آنها بصورت دستی باز می شود، اطمینان حاصل نمایید که این مکانیسم ها به خوبی تنظیم شده و عمل می کنند.

6. آب ژنراتور بخار را خالی کنید (اگر دستگاه ژنراتور دارد). برای این کار، دریچه قرار گرفته روی بخش پایینی ژنراتور را برای خارج کردن محتویات آن باز کنید. به طور معمول این کار در پایان فعالیت های هفتگی انجام می شود. از توصیه های سازنده تبعیت نمایید.

7. هرگز از سیم یا اسکاچ، برای تمیز کردن داخل اتاقک استریلیزاسیون استفاده نکنید.

8. عملکرد مناسب دستگاه را با استفاده از اندیکاتورهای بیولوژی یا شیمیایی بررسی کنید. برای بررسی درجه حرارت، از نوارهای شیمیایی بررسی دما و زمان که به این منظور طراحی شدند، استفاده کنید.

نگهداری سه ماهه اتوکلاو

مسئول: تکنسین دستگاه

1. اطمینان حاصل کنید که عملکرد فشارسنج ها مطابق با شرایط مورد انتظار است.
2. برای تصدیق عملکرد خوب دریچه های ایمنی آنها را دستی فعال کنید. برای حرکت دادن اهرم فعال سازی که معمولاً در قسمت بالای دریچه قرار دارد، از پیچ گوشتی بزرگ استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که صورت و بدن کاربر در مسیر بخار نیست. هرگاه دریچه فعال شد، از عدم نشت بخار مطمئن شوید. در صورت وجود هرگونه نشتی، دریچه باید دوباره فعال و به خوبی درزگیری شود.

هشدار: اگر نشتی بخار برطرف نشود، درزها و اتصالات را به سرعت خراب خواهد کرد و کل سیستم دریچه های ایمنی باید جایگزین شود.

3. به واشر در روغن بزنید. از روغن و روش توصیه شده سازنده دستگاه استفاده کنید. بعضی سازندگان روش زیر را توصیه می کنند:

الف) واشر را بردارید. برای این کار، لازم است با شل کردن مکانیسم های نگهدارنده (پیچ ها و صفحه ها) آن را از شیار باز کنید.

ب) واشر و شیار را با الکل تمیز کنید تا ماده خارجی تاثیرگذار روی درز وجود نداشته باشد. سطح واشر باید صاف و تمیز باشد.

ج) از روغن توصیه شده سازنده استفاده کنید تا بدنه واشر کاملا محافظت شود. بسیاری از سازندگان اتوکلاو از روغن گرافیت (Graphite Libricant) مقاوم به دماهای بالا استفاده می کنند.

د) واشر را دوباره در جای خود قرار دهید. در انواع اتوکلاو ها با اتاقک چهارگوش، نصب واشر معمولاً با قرار دادن آن در میان یک طرف شیار، بقیه در مقابل دو سمت دیگر این شیار صورت می گیرد تا به خوبی در محل قرار گیرند.

• در انواع اتوکلاو آزمایشگاهی با اتاقک گرد، نصب واشر از قسمت بالاتر شروع می شود و بدون آن که به آنها فشار وارد شود به تدریج در داخل شیارها و در محل اصلی قرار می گیرند.

4. مطمئن شوید که درز دریچه های ایمنی شرایط مناسبی دارند.
5. سیستم قلم ثبت را با آب و الکل تمیز و حجم جوهر را جایگزین نمایید. معمولا فشار با جوهر قرمز و دما با جوهر سبز ثبت می شود.
6. داخل ژنراتور بخار را تمیز کنید ( برای دستگاهی که دارای این قسمت است). برای ژنراتور بخار، روش تمیز کردن شامل انجام فعالیت های ذیل است:

الف) دو شاخه را از برق بکشید.

ب) بخار را تخلیه کرده و منتظر باشید تا دستگاه به دمای اتاق برسد.

ج) محافظ جلوی ژنراتور را بردارید.

د) انتهای الکتریکی مقاوم های حرارتی (متغیر) را قطع کنید.

ل) پیچ های محکم کننده صفحه جلو، جایی که مقاوم های حرارتی نصب می شوند را بردارید و صفحه جلو را باز کنید.

هـ) واشر را بررسی و در صورت لزوم آن را جایگزین نمایید.

و) جرم انباشته شده روی سطح مقاوم های حرارتی را پاک کنید. از مواد توصیه شده استفاده کنید (اگر آب مورد استفاده مولد بخار بهسازی کامل نشده است، سطح مقاوم ها ورقه ورقه می شود.)

ی) با ترتیب معکوس دوباره قطعات دستگاه را سوار کنید.

نکته: دستورالعمل فوق در نگهداری انواع اتوکلاوهای آزمایشگاهی صادق است و تنوع مدل های این دستگاه، شرایط نگهداری آنها را دستخوش تغییر نخواهد کرد!

نگهداری سالانه اتوکلاو آزمایشگاهی

مسئول: تکنسین دستگاه

1. همه فیلترها را تمیز کنید.
2. سطح آب مخزن را بررسی و تنظیم کنید طوری که سطح آب در فاصله 20 میلی متری از حداکثر ظرفیت قرار داشته باشد.
3. فشار فنر دریچه دیافراگم را تایید و تنظیم کنید.
4. دریچه های ایمنی را باز، تمیز و تنظیم کنید.
5. فیلتر هوا را عوض کنید.
6. فرآیند استریلیزاسیون عمومی را با جزئیات فشار، دما، زمان های مورد نیاز برای کامل کردن هر مرحله از چرخه، شرایط لامپ های سیگنال و عملکرد سیستم ثبت را کنترل کنید. از اینکه دستگاه در محدوده تغییرات تعیین شده سازنده کار می کند، اطمینان حاصل نمایید.
7. این برنامه ها را به روال سه ماهه انجام دهید.

 

مفتخریم تا اعلام کنیم تجهیزات آزمایشگاهی آذین پیشرو در ارائه تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی و همچنین مواد شیمیایی و مصرفی آزمایشگاه ها در زمینه فروش انواع اتوکلاو نیز فعال می باشد. جهت مشاوره قبل از خرید میتوانید با ما از طریق شماره های تماس 02166578892 و یا 02166572995 ارتباط برقرار کنید.